ICRANet Newsletter

ԻԿՐԱՆԵՏ նորություններ
2016թ․դեկտեմբեր – 2017թ․հունվար

Armenian - Chinese - English - Italian - Portuguese - Russian

SUMMARY
1. Բրազիլիայում երիտասարդ դասախոսների առաջին սերունդն ավարտել է “IRAP PhD” ասպիրանտական ծրագիրը, ովքեր պրոֆեսորներ Մալյերոյի, Ռուֆինիի և Ռուեդայի գործի շարունակողներն են. սա “CAPES-ICRANet” համատեղ ծրագրի ակնհայտ հաջողությունն է։
2. ԻԿՐԱՆԵՏ-ի նոր կենտրոնը Սպահանում և պրոֆ. Ռուֆինիի շրջագայությունն Իրանում։
3. ԻԿՐԱՆԵՏ-ի կազմած կրկնակի հիպերնոր աստղերի առաջին կատալոգը։
4. Բրազիլական ԻԿՐԱՆԵՏ-ի կազմած գամմա-բլազարների առաջին կատալոգը՝ BSDC ։
5. Պրոֆ. Ռուեդայի այցը Կոլումբիա։
6. Երկու հանդիպում Պեսկարայում գտնվող Գալիլեո Գալիլեյ ավագ դպրոցի հետ համատեղ իրականացվող "School - Work" ծրագրի շրջանակներում։
7. Նոր թեզի պաշտպանություն
8. Վերջին հրապարակումները

1. Բրազիլիայում երիտասարդ դասախոսների առաջին սերունդն ավարտել է “IRAP PhD” ասպիրանտական ծրագիրը, ովքեր պրոֆեսորներ Մալյերոյի, Ռուֆինիի և Ռուեդայի գործի շարունակողներն են. սա “CAPES-ICRANet” համատեղ ծրագրի ակնհայտ հաջողությունն է։

ԻԿՐԱՆԵՏ-ի մի խումբ գիտնականներ՝ Կասերեսը, Կարվալյոն, Կոելյոն, Լիման և Ռուեդան “Thermal X-ray emission from massive, fast rotating, highly magnetized white dwarfs” վերնագրով նոր հոդված են հրապարակել աստղաֆիզիկայի բնագավառի առաջատար ամսագրերից մեկում՝ “Monthly Notices of the Royal Astronomical Society” (ազդեցիկության գործակիցը` 4.952,): Հոդվածը կարելի է գտնել հետևյալ կայքէջում. https://doi.org/10.1093/mnras/stw3047.
Գոյություն ունի կոմպակտ օբյեկտների երկու հատուկ տեսակ՝ ռենտգենյան տիրույթում ճառագայթող անոմալ պուլսարներ (anomalous X‐ray pulsars, AXP) և ոչ կոշտ գամմա տիրույթում շարունակ ճառագայթող աղբյուրներ (soft gamma repeaters, SGR), որոնք պուլսարների մեջ առանձնանում են իրենց բնորոշ հետևյալ առանձնահատկություններով. կրկնակի համակարգ կազմող ուղեկից աստղի մասին վկայության բացակայություն, պտտման պարբերության տևողությունը գտնվում է 5-ից 12 վայրկյան նեղ միջակայքում, դարերի ընթացքում պտույտի դանդաղեցման ժամանակը (secular spin-down) կազմում է 10³-10⁵ տարի, փոփոխականություն ամենատարբեր ժամանակահատվածներում, ռադիո-ճառագայթման բացակայություն, որոշ դեպքերում գերնոր մնացորդների հետ առընչություն ունենալը [1]: Պատմականորեն, SGR-ները հայտնաբերվել են կոշտ ռենտգենյան և ոչ կոշտ գամմա ճառագայթման կարճատև կրկնվող բռնկումներ գրանցելու միջոցով, մինչդեռ AXP-ների ճառագայթումն առաջին անգամ գրանցվել է ոչ կոշտ ռենտգենյան տիրույթում: Հետագա դիտարկումները տարբեր ալիքային երկարությունների տիրույթում ցույց տվեցին, որ այդ երկու տեսակի օբյեկտների շատ բնութագրեր նույնն են։ Հիմա դրանք նույն դասին պատկանող օբյեկտներ են համարվում:
Երբ AXP-ներն ու SGR-ները դիտարկում ենք որպես (1) նեյտրոնային աստղեր, (2) որոնց զանգվածը հավասար է արեգակի զանգվածին և (3) որոնց շառավիղը 10 կմ է, ապա ստացվում է, որ նրանց արձակած ճառագայթման հզորությունը մի քանի կարգով գերազանցում է պտույտի շնորհիվ կորցրած էներգիային, ինչը նշանակում է, որ պետք է լինի էներգիայի մի այլ աղբյուր: Գրականությունում առկա առավել անսովոր վարկածի համաձայն, այդ օբյեկտներին էներգիա հաղորդող աղբյուրը նրանց մարմնի ներսում գոյություն ունեցող մագնիսական դաշտն է։ Այս վարկածի վրա հիմնված մոդելը կոչվում է մագնետար՝ “magnetar” [2]: Մագնիսական դաշտի գնահատումը օգտագործելով պտույտի պարբերությունը գերազանցում են վակումային բևեռացման կրիտիկական քվանտային արժեքը՝ B_c=4.4x10¹³ Gauss.
Նախորդ աշխատանքներից հետո [6, 7], բոլորովին այլ մոդել է առաջարկվել Մալեյրոյի, Ռուֆինիի և Ռուեդայի [5] կողմից: Նրանք քննադատորեն վերլուծեցին վերը նշված երեք ենթադրությունները և գտան, որ դրանք չեն բացատրում SGR-ների և AXP-ների վարքը: Մոդելը հիմնված է կանոնական ֆիզիկայի և աստղաֆիզիկայի վրա, որտեղ SGR-ները և AXP-ները իրենց էներգիան ստանում են զանգվածային, խիստ մագնիսականացած պտտվող սպիտակ թզուկների պտտման էներգիայից, ճիշտ պուլսարների պես, որոնք էներգիա են ստանում պտտվող նեյտրոնային աստղերից: Սպիտակ թզուկների շատ ավելի մեծ իներցիայի դեպքում այս մոդելը բնականորեն բացատրում է AXP-ների և SGR-ների կայուն ճառագայթումը: Ավելին, հսկա բռնկումների ճառագայթումը կարող է բացատրվել այն բանով, որ պտտման պարբերության մասնակի փոփոխությունը 10^-7-ից հասնում է 10^-3-ի։ Պարզվում է, որ սպիտակ թզուկների մոդելում, ինչպես կայուն ճառագայթման, այնպես էլ՝ տատանման հետևանքով առաջացած բռնկումների էներգիան կարող է բացատրվել պտույտի էներգիայի կորստով: Սա հակադրվում է մագնետարների կամ քվարկային աստղերի այլընտրանքային մոդելներին, որտեղ անհրաժեշտ են տարբեր կոմպոնենտներ, որպեսզի կարելի լինի բացատրել առաջինի դեպքում՝ կայուն ճառագայթումը, և երկրորդի դեպքում՝ բռնկումները: Ի տարբերություն նեյտրոնային աստղերի մոդելի, սպիտակ թզուկի մոդելում մագնիսական դաշտերը ծայրահեղ չեն, որոնց ուժգնությունը նույն կարգի է ինչ որ առավել մագնիսացած ու մեկուսի սպիտակ թզուկների մեծ մասի մագնիսական դաշտն է:


Կաչերեսի և այլոց նոր հրապարակումը [8] նվիրված է SGR-ների և AXP-ների, մասնավորապես՝ 4U 0142+61 և 1E 2259 586 օբյեկտների ռենտգենյան տիրույթում ջերմային ճառագայթմանը, որոնք գրականության մեջ նախկինում դիտարկվել են որպես մագնետարներ [9,10]: Ի տարբերություն մագնետարների մոդելի, որտեղ մագնիսական դաշտի կառուցվածքը հայտնի չէ, սպիտակ թզուկների պտտման հետ կապված վարկածը, որտեղ մագնիսական դաշտը լավ հայտնի է, թույլ է տալիս շարունակել զարգացնել տեսությունը և ավելի հստակ տեսական վերլուծություն կատարել: Ըստ Մալեյրոյի, Ռուֆինիի և Ռուեդայի [5], այդպիսի ջերմային ճառգայթումը նման է սովորական պուլսարներում գործող ջերմային ճառագայթմանը, այսինքն՝ մագնիսասֆերայում ծնված հակառակ ուղղությամբ հոսող էլեկտրոններն ու պոզիտրոնները տաքացնում են մագնիսական բևեռները: Հոդվածի [8] հեղինակները ցույց են տալիս, որ մասնիկների կինետիկական էներգիան սպիտակ թզուկի մագնիսական բևեռների մակերևույթի բարակ շերտում էֆեկտիվորեն վերածվում է ջերմության, որտեղից էլ այն ճառագվում է ցածր էներգիա ունեցող ջերմային ռենտգենյան ճառագայթների տեսքով: Կաչերեսի և այլոց այս աշխատանքը հաստատում է Մալեյրոյի, Ռուֆինիի և Ռուեդայի [5] այն վարկածը, որ AXP-ներում օպտիկական տիրույթում սև մարմնին հատուկ ճառագայթման բաղադրիչից բացի, որը մեկնաբանում են որպես սառչող սպիտակ թզուկի մակերևույթի ջերմաստիճան, ռենտգենյան տիրույթում ջերմային բաղադրիչի առկայությունը կարող է կապված լինել մագնիսասֆերայի հետ: Այս աշխատանքը խոսում է սպիտակ թզուկների տեսության օգտին և նոր լույս է սփռում պտտվող ու խիստ մագնիսականացած սպիտակ թզուկների մագնիսասֆերայի հատկությունների, մագնիսական դաշտի կառուցվածքի և նրանց բաբախող ճառագայթման հատկությունների վրա:

Պրոֆ․ Ս․Օ․Կեպլեր, սպիտակ թզուկների ամենամեծ կատալոգի հեղինակը

Հարկ է նշել, որ Բրազիլիան, պրոֆ. Կեպլերի աշխատանքների շնորհիվ, սպիտակ թզուկների ուսումնասիրություններում այսօր հասել է առաջատար դիրքերի: Վեջերս, շուրջ 600 մագնիսականացած սպիտակ թզուկներ են զետեղվել Ս.Օ. Կեպլերի հրատարակած [11,12] սպիտակ թզուկների ամենամեծ կատալոգում, որոնք նույնականացվել են “Sloan Digital Sky Survey”-ի՝ SDSS-ի օգնությամբ։ Այդ կատալոգում ներկայումս ընդգրկված են մի քանի տասնյակ հազար՝ սպեկտրոգրաֆիայի միջոցով նույնականացված սպիտակ թզուկներ: Նման աննախադեպ մեծ թվով հայտնի սպիտակ թզուկների առկայությունը հսկայական նշանակություն ունեցավ այդ աստղերի ուսումնասիրության մեջ: Կատալոգի ամենավերջին թարմացումն արվել է բոլորովին վերջերս՝ 2017 թվականին [13]:

Կաչերեսի և այլոց աշխատանքը [8] կարևոր գիտելիքներ է տալիս է սպիտակ թզուկների պտույտի և մագնիսական դաշտերի դերի մասին։

Հղումներ․
[1] S. Mereghetti, Astron Astrophys Rev 15 (2008) 225; S. Mereghetti, Brazilian Journal of Physics 43 (2013) 356.
[2] R. C. Duncan and C. Thompson ApJL 392 (1992) L9; C. Thompson and R. C. Duncan, MNRAS 275 (1995) 255; C. Thompson and R. C. Duncan, ApJ 473 (1996) 322.
[3] H. Tong and R.-X. Xu, IJMPE 20 (2011) 15.
[4] N. Rea, et al., Science 330 (2010) 944.
[5] M. Malheiro, J. A. Rueda and R. Ruffini, PASJ 64 (2012) 56.
[6] B. Paczynski, ApJ 365 (1990) L9.
[7] V. Usov, ApJ 427 (1994) 984.
[8] D. L. Cáceres et al., MNRAS 465 (2017) 4434.
[9] Z. Wang, D. Chakrabarty and D. L. Kaplan, Nature 440 (2006) 772.
[10] R. F. Archibald et al, Nature 497 (2013) 591.
[11] S. O. Kepler, et al., MNRAS 446 (2015) 4078.
[12] E. Garcia-Berro, M. Kilic and S.O. Kepler, IJMPD 25 (2016) 1630005.
[13] S. O. Kepler, arXiv:1702.01134.


Հեղինակները․

	Դիեգո Լեոնարդո Կասերես Ուրիբե (Diego Leonardo Caceres Uribe), Կոլումբիա, “IRAP PhD” ծրագրի ուսանող, ներկայումս Պեսկարայում ԻԿՐԱՆԵՏ-ի ուսանող։
	Շեյզե Մարտինս դե Կարլվալյու (Sheyse Martins de Carvalho), Բրազիլիա։ “Erasmus Mundus IRAP PhD” ուսանող։ 2013թ․ պաշտպանել է թեկնածուական թեզը։ 2014-ից մինչև 2016թ․ փետրվար ամիսը եղել է նաև “CAPES-ICRANet”-ի ասպիրանտ “Universidade Federal Fluminense (UFF)” համալսարանում։ Ներկայումս դասավանդում է “Universidade Federal do Tocantins-ում (UFT)”։
	Ժազիել Գուլարտ Կոելյու (Jaziel Goulart Coelho), 2014-ից մինչև 2015թ․ հունվար ամիսը եղել է Հռոմի “Sapienza” համալսարանի ուսանող։ Ներկայումս Բրազիլիայի “Instituto” Nacional de Pesquisas Espaciais (INPE) ինստիտուտի ասպիրանտ է։
	Ռաֆայել դե Լիմա (Rafael de Lima), 2014-ի մարտ ամսից մինչև 2016թ․ փետրվար ամիսը եղել է Պեսկարայում ԻԿՐԱՆԵՏ-ի գլխամասային մասնաճյուղում որպես “CAPES-ICRANet”-ի ասպիրանտ։ Ներկայումս դասավանդում է Բրազիլիայի Սանտա Կատարինայի պետական համալսարանում (Universidade do Estado de Santa Catarina (UDESC))։
	Խորխե Ռուեդա (Jorge Rueda), ԻԿՐԱՆԵՏ-ի ֆակուլտետի դասախոս, 2013-2015թթ․Բրազիլիայում “CAPES-ICRANet” հրավիրված ավագ դասախոս։

Այս աշխատանքն իրականացվել է ԻԿՐԱՆԵՏ-ի և Բրազիլիայի համալսարանների միջև համագործակցությամբ։
ICRANet-UFF - ICRANet-INPE - ICRANet-UDESC

2. ԻԿՐԱՆԵՏ-ի նոր կենտրոնը Սպահանում և պրոֆ. Ռուֆինիի շրջագայությունն Իրանում

Պրոֆ. Ռեմո Ռուֆինին՝ ԻԿՐԱՆԵՏ-ի տնօրենը, և ֆ-մ.գ.թ. Նարեկ Սահակյանը՝ Երևանում ԻԿՐԱՆԵՏ-ի նստավայրի տնօրենը, միասին այցելեցին Իրանում տարբեր կենտրոններ և ինստիտուտներ․ 2016թ. դեկտեմբերի 10-ից 11-ը նրանք այցելեցին Սպահանի տեխնոլոգիական համալսարան, Զենջանի Հիմնարար գիտությունների բնագավառում կատարվող առաջատար հետազոտությունների ինստիտուտ և Շահիդ Բեհեշտի անվան համալսարան: Այդ այցելության ընթացքում Սպահանի տեխնոլոգիական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում հանդիսավոր կերպով բացվեց ԻԿՐԱՆԵՏ կենտրոնը:


Դեկտեմբերի 10-ին և 11-ին պրոֆ. Ռուֆինին հանդիպեց Սպահանի տեխնոլոգիական համալսարանի ռեկտորին և այլ պաշտոնական անձանց: Շրջայցից հետո նա սեմինար վարեց և հանդիպում ունեցավ ֆիզիկայի ֆակուլտետում: Այդ շրջագայության ընթացքում նրան ուղեկցում էր ֆ-մ.գ.թ. Սահակյանը, ով դասախոսություն կարդաց ֆիզիկայի ֆակուլտետում:

Պրոֆ․ Ռուֆինիի այցը Զենջանի Հիմնարար գիտությունների բնագավառում կատարվող առաջատար հետազոտությունների ինստիտուտ

Իրան կատարած այցի ընթացքում պրոֆ. Ռուֆինին այցելեց նաև Զենջանի Հիմնարար գիտությունների բնագավառում կատարվող առաջատար հետազոտությունների ինստիտուտ և հանդիպեց այդ ինստիտուտի հիմնադիր պրոֆ. Յուսեֆ Սոբութիին: Յուսեֆ Սոբութին համաշխարհային գիտական հանրությանը քաջ հայտնի իրանցի տեսաբան ֆիզիկոս է: Նա եղել է Նոբելյան մրցանակակիր Սուբրահմանյան Չանդրասեքարի ասպիրանտը: Զենջանի Հիմնարար գիտությունների բնագավառում կատարվող առաջատար հետազոտությունների ինստիտուտն այժմ հայտնի է որպես Հիմնարար գիտությունների բնագավառում կատարվող առաջատար հետազոտությունների համալսարան։ Հավելյալ տեղեկությունների համար այցելել http://iasbs.ac.ir/~sobouti/



Իրանի գիտական հաստատությունները, որոնց հետ համաձայնագրեր են կնքվել․
1.I UT Isfahan University of Technology - Սպահան, Իրան (21 փետրվարի, 2016)
2. Sharif University of Technology -Թեհրան, Իրան (12 մարտի, 2016)
3. IASBS Institute for Advanced Studies in Basic Sciences - Զենջան, Իրան(9 ապրիլի, 2016)
4. IPM Institute for Research in Fundamental Sciences - Թեհրան, Իրան (3 մայիսի, 2016)
5. Shiraz University - Շիրազ, Իրան (21 մարտի, 2016)
Համաձայնագրերին կարող եք ծանոթանալ here.

3. ԻԿՐԱՆԵՏ-ի կազմած կրկնակի հիպերնոր աստղերի առաջին կատալոգը

ԻԿՐԱՆԵՏ-ի տնօրեն պրոֆ. Ռեմո Ռուֆինին ներկայացրել է ԻԿՐԱՆԵՏ-ի հրատարակած կրկնակի հիպերնորերի առաջին կատալոգը՝ IbdHN-ն, որտեղ կան մինչև 2016թ. ավարտը հայտնաբերված 175 աղբյուրներ [1-3]: Պրոֆ. Ռեմո Ռուֆինիի ղեկավարությամբ, ԻԿՐԱՆԵՏ-ի գիտնականների կողմից վերջերս հրատարակած մի շարք ուսումնասիրություններում, շնորհիվ մի շարք նոր տեսական մոտեցումների, տրվել է գամմա ճառագայթման բռնկումների՝ ԳԲ-ների ամբողջական պատկերը։ Այդ նոր մոտեցումներից է մակածված գրավիտացիոն կոլապսի՝ ՄԳԿ-ի, պարադիգմը, որը բացատրում է մեծ էներգիայով ևրկարատև ԳԲ-ների մի ամբողջ դաս, որոնք առընչություն ունեն Ib/c գերնոր աստղերի հետ, որոնց վերջերս անվանել են BdHN (տես Նկար 1 և 2, և [4-7])։

Նկ. 1 ՄԳԿ-ի սցենարի գրաֆիկական պատկերը։ Ns կոմպանիոնը նյութ է կլանում հենց նոր պայթած գերնորի ընդարձակվող արտաքին շերտերից։ Եթե կրկնակի աստղային համակարգը բավականին կոմպակտ է, ապա ակրեցիայի գործընթացը դառնում է խիստ կրիտիկական, որն ի վերջո հանգեցնում է նրան, որ գերնորը փլուզվում և վերածվում է սև խոռոչի՝ առաջացնելով ԳԲ։	Նկ. 2 Տարածաժամանակային սխեմա, որտեղ ցույց են տրված այն բոլոր տարբեր տեսակի ֆիզիկական գործըթացներն ու դրանցով պայմանավորված ճառագումները, որոնք տեղի են ունենում BdHN երևույթի ընթացքում ։

BdHN-ներն ունեն դիտարկումներով հաստատված մի շարք առանձնահատկություններ, որոնք թույլ են տալիս նույնականացնել դրանք․
- ԳԲ պայթյունի տևողությունը ավելի քան 2 վայրկյան է,
- բոլոր ուղղություններով ճառագված ԳԲ պայթյունի ընդհանուր էներգիան կազմում է ավելի քան 10⁵² էրգ,
- ԳԲ պայթյունի ժամանակ արձակած առավելագույն էներգիան ավելի քան 200 կէՎ է,
- ԳԲ պայթյունից հետո հանգստի ռեժիմում ռենտգենյան տիրույթում բռնկման տևողությունը մոտ 100 վայրկյան է, որը տեսանելի է, եթե գերազանցում է հիմնական ռենտգենյան արդեն մարող ճառագայթմանը [1],
- ԳԲ պայթյունից հետո հանգստի ռեժիմում ռենտգենյան ճառագայթման պլատո դուրս եկած փուլը տևում է ~100-10⁴ վայրկյան,
- 10⁴ վայրկյան անց, ռենտգենյան տիրույթում ճառագայթման ինտենսիվության ունիվերսալ անկումը աստիճանային օրենքով, ~1.5 աստիճանի բնորոշ ցուցիչով [3, 8].
Վերը նշված առանձնահատկություններից առաջին երեքը վերաբերում են “Fermi, Swift և Wind” արբանյակների վրա համապատասխանաբար տեղադրված “GBM, BAT և Konus” դիտակներով գրանցված ԳԲ-ին։ Հաջորդ երեքը երկարատև մարող ռենտգենյան ճառագայթման ընթացքում են գրանցվել “Swift”-ի վրա տեղադրված “XRT” դիտակով։


Տեսության և դիտարկման այս նոր հասկացության շնորհիվ հնարավոր եղավ ստեղծել BdHN-ների առաջին կատալոգը, որը բաղկացած է մինչև 2016թ. վերջը հայտնաբերված 175 BdHN-ներից: BdHN-ները կոչվել են “IBdHN”, որտեղ առաջին “I” տառը նշանակում է ԻԿՐԱՆԵՏ, իսկ IbdHN-ին հաջորդող թվերը նշանակում են ԳԲ-ի գրանցման ամսաթիվը:
Նկար 3-ում բերված են առաջին IBdHN կատալոգի առաջին 20 տողերը։ Սյունակները ցույց են տալիս դիտարկված BdHN-ների որոշ կարևոր մեծություններ: Ստորև բերված են ամբողջական ցուցակում պարունակվող մեծությունները։
- z – դիտարված կարմիր շեղումը, ինչը տեղեկություն է տալիս աղբյուրի հեռավորության մասին
- r-f T90 – ԳԲ տևողությունը հանգստի ռեժիմում, այն տևողությունը, որի ընթացքում ԳԲ ճառագել է իր էներգիայի 90%-ը, հաշվի առնելով կարմիր շեղումը
- E_iso – բոլոր ուղղություններով ԳԲ ճառագած ընդհանուր էներգիան, որի հաշվարկած արժեքը կազմում է 1-10⁴ կէՎ
- tstart: հանգստի ռեժիմում աստիճանային սեգմենտի սկիզբը ռենտգենյան տիրույթում;
- tend: հանգստի ռեժիմի ժամանակը, որը համապատասխանում է ռենտգենյան տիրույթում “Swift/XRT” դիտակով գրանցված վերջին տվյալներին
- slope: աստիճանային օրենքով ռենտգենյան տիրույթում ուշ ճառագայթման աստիճանային ինդեքսը
- E_LT: ԳԲ պայթյունից հետո հանգստի ռեժիմում բոլոր ուղղություններով 10⁴ և 10⁶ վայրկյանների միջակայքում ռենտգենյան տիրույթում ճառագած ընդհանուր էներգիան
- angle: ուշ ճառագայթման բացման անկյունը ռենտգենյան տիրույթում;
- flare: նշում է 100 վայրկյանի շրջակայքում բռնկման առկայությունը հանգստի ռեժիմում, որը տեսանելի է ռենտգենյան տիրույթում, եթե գերազանցում է հիմնական ռենտգենյան արդեն մարող ճառագայթմանը
- satellite:  գամմա տիրույթում լավագույն գամմա տվյալները գրանցած արբանյակի անունը
- GCN: GCN շրջաբերականում տվյալ աղբյուրից ստացված լավագույն գամմա տվյալները ներկայացնող համարը:
Հղումներ․
[1] Ruffini, R., Wang, Y., Muccino, M., et al. in preparation
[2] Ruffini, R., Rueda, J. A., Muccino, M., et al. 2016, ApJ, 832, 136
[3] Pisani, G. B., Ruffini, R., Aimuratov, Y., et al. 2016, ApJ, 833, 159
[4] Fryer, C. L., Rueda, J. A., & Ruffini, R. 2014, ApJ, 793, L36
[5] Rueda, J. A., Ruffini, R., 2012, ApJ, 758, L7
[6] Ruffini, R., Wang, Y., Enderli, M., et al. 2015, ApJ, 798, 10
[7] Ruffini, R., Muccino, M., Bianco, C. L., et al. 2014, A&A, 565, L10
[8] Pisani, G. B., Izzo, L., Ruffini, R., et al. 2013, A&A, 552, L5 https://gcn.gsfc.nasa.gov/gcn3_archive.html

4. Բրազիլական ԻԿՐԱՆԵՏ-ի կազմած գամմա-բլազարների առաջին կատալոգը՝ BSDC

Հետևյալ հինգ ծրագրերով պրոֆ. Պաոլո Ջիոմմին համագործակցում է բրազիլացի դոկտոր Բրունո Սվերսուտ Արսիոլիի հետ, ով դոկտորի կոչումը ստացել է IRAP PhD ծրագրով՝ ԻԿՐԱՆԵՏ-ի աջակցությամբ:


Առաջին ծրագիր․ 1WHSP-ն HSP բլազարների հավաքածու է, որն ընդգրկում է մոտ 1000 |b|>20˚օբյեկտ և կազմված է տարբեր հաճախություն-ների, այդ թվում նաև ինֆրակարմիր, ընտրության կիրառման չափանիշ-ներով։ Ժամանակին այս հավաքածուն համարվել է HSP-ների ամենամեծ կատալոգը, ինչի շնորհիվ հասկացել են, որ չերենկովյան դիտակների համար երկինքը լի է ուսումնասիր-մանը սպասող նոր աղբյուրներով։ Հավաքածուն ընդգրկում է բարձր և շատ բարձր էներգիաների ճառագայթ-ման աղբյուրներ, որոնք պետք է ուսումնասիրվեն ժամանակակից և ապագա չերենկովյան դիտակներով: Այս հավաքածուի օգնությամբ մենք ուսումնասիրել և կապ ենք գտել 3FGL կատալոգի աղբյուրների հետ, որոնց հետագայում անդրադարձել է “Fermi-LAT”-ի թիմը՝ 3LAC կատալոգը կազմելու ժամանակ, որտեղ բերված են ակտիվ գալակտիկական միջուկներ՝ իրենց գամմա-ճառագայթման նմանակներով։ Այդ աշխատանքում նաև քննարկվում է բլազարների հատկապես այդ ընտանիքի հատկանիշները: Աշխատանքը հրատարակվել է “A&A 579, A34 (2015)”-ում և առցանց հասանելի է այստեղ՝ https://arxiv.org/abs/1504.02801։ Իսկ սպեկտրային էներգիայի խտությունը կազմելու ծրագրի ուղիղ հղումը կարող եք գտնել այստեղ՝ http://www.asdc.asi.it/1whsp/։ Թայվանից “IRAP PhD” ասպիրանտական ծրագրի մասնակից Յուլինգ Չանգի հետ համագործակցության արդյունքում ընդլայնվել է 1WHSP կատալոգը: 2WHSP կատալոգը, որտեղ արդեն |b|>10˚, նույնպես կազմվել է՝ կիրառելով տարբեր հաճախությունների ընտրության չափանիշները, սակայն այս անգամ ուղղում չի մտցվել ինֆրակարմիր գույն-գույն ընտրությամբ, այնպես որ, մեզ հաջողվել է կատալոգը դարձնել ավելի ամբողջական: Օգտվել ենք ռենտգենյան կատալոգի վերջին տարբերակից և ձեռքի տակ ունեցել “Swift XRT” դիտակով ավելի քան 160 նոր WHSP բլազարների դիտարկման արդյունքները։ Դա մեզ թույլ տվեց ավելի լավ նկարագրել սինքրոտրոնային ճառագայթման մաքսիմումների պարամետրերը՝ շատ հայտնի և նոր HSP աղբյուրների համար, այնպես որ կարողացանք վերադառնալ որոշ պոպուլյացիաների ուսումնասիրմանը՝ օգտվելով 2WHSP կատալոգից։ 2WHSP կատալոգն ընդգրկում է ~1700 օբյեկտ․ այն հրատարակվել է “A&A 598, A17 (2017)”-ում: Այն առցանց հասանելի է այստեղ՝ https://arxiv.org/abs/1609.05808; իսկ սպեկտրային էներգիայի խտությունը կազմելու ծրագրի ուղիղ հղումը կարող եք գտնել այստեղ՝ http://www.asdc.asi.it/2whsp/ ։
Այս շարքի երրորդ աշխատանքը ԻԿՐԱՆԵՏ-ի բրազիլական մասնաճյուղի կազմած գամմա-բլազարների առաջին կատալոգն է: Քանի որ մենք համարում ենք, որ WHSP-ում ընդգրկված են լավագույն ՏէՎ թեկնածուները, ապա դրանց օգնությամբ պետք է որ կարելի լինի հայտնաբերել “Fermi-LAT” դիտակի տեսադաշտում գտնվող ՄէՎ և ԳէՎ էներգիաների տիրույթում ճառագայթման նոր աղբյուրներ: Այսպիսով, մենք օգտագործել ենք 7.5 տարիների ընթացքում “Fermi-LAT” դիտակի կատարած 8 չափումների տվյալները և ուսումնասիրել ենք շուրջ 400 պայծառ WHSP աղբյուրներ, որոնց գամմա-նմանակները դեռևս չեն հայտնաբերվել (պայծառ բլազար՝ նշանակում է պայծառ սինքրոտրոնային ճառագայթման պիկով աղբյուր): Արդյունքում՝ հայտնաբերվել է գամմա տիրույթում ճառագայթող 150 նոր աղբյուր: Այս կատալոգը կոչվել է բրազիլական ԻԿՐԱՆԵՏ-ի գամմա-բլազարների առաջին կատալոգ՝ 1BIGB: Ներկայացվել են 0.3-500 ԳէՎ էներգիաների տիրույթում դրանց սպեկտրալ պարամետրերը, և ցույց է տրվել, որ դրանք կարող են պատասխանատու լինել 50 ԳէՎ էնեգիայի տիրույթում գտնվող արտագալակտիկական ցրված ֆոնի 6-8%-ի համար: Այս աշխատանքը նաև «գաղափարի կարևոր ապացույց է» այն իմաստով, որ WHSP հավաքածուները կարող են իրոք օգտակար լինել բարձր էներգիաների աղբյուրների բացահայտման, և իհարկե՝ խոստումնալից ՏէՎ էներգիայի տիրույթում ճառագայթման աղբյուրները թիրախավորելու համար:

5. Պրոֆ. Ռուեդայի այցը Կոլումբիա

2016թ. դեկտեմբերի 12-ից 16-ը պրոֆ. Խորխե Ռուեդան այցելեց Կոլումբիայի Բուկարամանգա քաղաքում գտնվող “Universidad Industrial de Santander (UIS)” համալսարան, “Ականավոր նախկին ուսանող մրցանակ” (Distinguished Former Student Award) ստանալու կապակցությամբ: Այդ այցելության ընթացքում, “UIS” համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում պրոֆ. Ռուեդան դասախոսության կարճ կուրս (8 ժամ) կարդաց “Սպիտակ թզուկների և նեյտրոնային աստղերի ֆիզիկան և աստղաֆիզիկան” թեմայով: Ինչպես նաև կարդաց դասախոսություն “III Jornadas Científicas Escuela de Física UIS”-ում, իսկ Բուկարամանգայի “Casa del Libro Total”-ում կազմակերպված "Café Científico" միջոցառման ժամանակ հանրային դասախոսություն կարդաց “Vida después de la muerte: los cataclismos más potentes del Universo” թեմայով:

6. Երկու հանդիպում Պեսկարայում գտնվող Գալիլեո Գալիլեյ ավագ դպրոցի հետ համատեղ իրագործվող “School – Work” ծրագրի շրջանակներում

“School – Work” ծրագիրը մեկնարկել է դեկտեմբերին՝ Պեսկարայի Գալիլեո Գալիլեյի անվան ավագ դպրոցի երրորդ դասարանի հետ երկու հանդիպումներով: Ծրագրով ընդհանուր թվով 25 աշակերտի համար հատկացված է եղել 70 ժամ, որը բաժանված էր տեսական և գործնական դասընթացների։ Պրոֆ. Սիջիսմոնդի Կոստանտինոյի և Ալեսսանդրա դի Չեկոյի հետ առաջին դասը հետազոտության արժեքի և հետազոտողի աշխատանքի մասին էր: Պրոֆ. Սիջիսմոնդին հետազոտողի աշխատանքի մասին տեսանյութ ցուցադրեց, որը կարելի է դիտել այստեղ՝ https://www.youtube.com/watch?v=OOVxOlsEDoU&t=1s ։ Նա ցուցադրեց ևս մի տեսանյութ՝ “Գեմինիդներ և Կվադրանտիդներ՝ գիտական հետազոտությունների ուղեցույց”, որը կարելի է դիտել այստեղ՝ https://www.youtube.com/watch?v=0xLV0BOrvdg&feature=youtu.be :
Ալեսսանդրա դի Չեկոն իր դասը նվիրեց աստղաֆիզիկայի մասին ներածությանը, տես՝ http://www.icranet.org/scuola_lavoro/dicecco_sem.pdf


Երկրորդ հանդիպումը նվիրված էր աստղաֆիզիկայի և հարաբերականության պատմությանը, իսկ դասը վարեցին պրոֆեսորներ Գրեգորի Վերեշչագինը, Վլադիմիր Բելինսկին և Չինաստանից ասպիրանտ Յու Վանգը:

7. Նոր թեզի պաշտպանություն

Կլեման Ստալի “Տիեզերքի ընդլայնման արագացման վաղ և ուշ փուլերը" թեզի պաշտպանությունը տեղի է ունեցել 2017թ. հունվարի 23-ին Հռոմի Լա Սապիենցա համալսարանում։
Հանձնաժողովի անդամներն էին՝ Ժան Օդուզը, (Jean Audouze, Institut d'Astrophysique de Paris, Ֆրանսիա), Պաոլո դե Բերնարդիսը (Paolo De Bernardis, University of Rome “Sapienza”, Իտալիա), Մասիմո Դելլա Վալլեն (Massimo Della Valle, Osservatorio Astronomico di Capodimonte, Իտալիա) և Նիկոլաոս Մավրոմատոս (Nikolaos Mavromatos, King's College London, Մեծ Բրիտանիա)։


Թեզը նվիրված է տիեզերքի ընդլայնման արագացման վիթխարի հարցին: Մշակվել են վաղ և ուշ տիեզերքի, միմյանց հետ ոչ այնքան առընչվող մոդելներ: Վաղ տիեզերքի մոդելում, Շվինգերի էֆեկտի ընդհանրացումները դիտարկվել են Դե Սիտերի կոր տարածությունում․տրվել է նաև հակազդեցության որոշ էֆեկտների գնահատականը:
Ուշ տիեզերքի համար ստեղծվել է ֆրակտալ մոդել և կատարվել է համեմատություն գերնորերից ստացված տվյալների հետ: Այս աշխատանքը հիմնված է այն գաղափարի վրա, որ տիեզերքի արագացող ընդլայնումը կարող է լինել ոչ այլ ինչ, քան պատրանք, որը պայմանավորված է անմիատարրությունների ֆրակտալ (տվյալ մոդելում) տեղաբաշխմամբ։ Եվ վերջապես, երևութաբանական /ֆենոմենոլոգիական/ տեսանկյունից ուսումնասիրվել է Էյնշտեյն-Կարտանյան ձգողականության տեսության հիման վրա ստեղծված փոխազդող էներգիաների մոդելը:

Հրատարակված աշխատանքները․
E. Bavarsad, C Stahl, and S.-S Xue, Scalar current of created pairs by Schwinger mechanism in de Sitter spacetime, Phys. Rev., vol. D 94, 2016.
C. Stahl and E. Strobel, Semiclassical fermion pair creation in de Sitter spacetime, proceeding of the second Cesar Lattes meeting, 2015.
C. Stahl, E. Strobel, and S.-S. Xue, Fermionic current and Schwinger e_ect in de Sitter spacetime, Phys. Rev., vol. D 93, 2016.
C. Stahl, E. Strobel, and S.-S. Xue, Pair creation in the early universe, proceeding of MG14, 2016.
C. Stahl and S.-S. Xue, Schwinger effect and backreaction in de Sitter spacetime, Phys. Lett., vol. B760, 2016.
C. Stahl, Inhomogeneous matter distribution and supernovae, Int. J. Mod. Phys., vol. D25, 2016.
R. Ruffini, C. Stahl, Cosmological fractal matter distribution with an upper cutoff, proceeding of IK14, 2016
D. Bégué, C. Stahl, and S.-S. Xue, A model of interacting dark energy and supernovae, to appear, 2017.

8. Վերջին հրապարակումները․

ա․ «Զանգվածային, արագ պտտվող և խիստ մագնիսականացած սպիտակ թզուկների ջերմային ռենտգենյան ճառագայթումը», D. L. Cáceres, S. M. de Carvalho, J. G. Coelho, R. C. R. de Lima, Jorge A. Rued, MNRAS (2016) 465 (4): 4434-4440
Դիտարկումներով հաստատված փաստ է, որ գոյություն ունեն զանգվածային՝ M ∼ 1 M_⊙, խիստ մագնիսականացած սպիտակ թզուկներ (WD), որոնց մակերևույթի վրա մագնիսական դաշտի ուժգնությունը B ∼ 10⁹ G:Բացի այդ, մենք ցույց են տալիս, որ այդ սպիտակ թզուկները պտտվում են շատ արագ, և այդ պտտման էներգիայի շնորհիվ կարող են նմանվել պուլսարի և բարձր էներգիաների ճառագայթում արձակել, որը կարելի է գրանցել։ Մենք գնահատել ենք դրանց կառուցվածքային հատկանիշները՝ զանգվածը, շառավիղը և իներցիան, այնուհետև՝ մագնիսական դաշտը, պտտման պարբերությունը և սպիտակ թզուկների կյանքի վերջում նրանց պտույտի դանդաղելու արագությունը։ Ցույց ենք տվել, որ սպիտակ թզուկներն իրենց կյանքն ավարտելուց հետո արձակում են սև մարմնին հատուկ ճառագայթում ոչ բարձր էներգիաների ռենտգենյան տիրույթում: Որպես օրինակ դիտարկել ենք սպիտակ թզուկների մոդելի անոմալ ռենտգենյան պուլսարները և ոչ կոշտ գամմա տիրույթում շարունակ ճառագայթող աղբյուրները՝ SGR-ները։
Հոդվածը կարող եք գտնել այստեղ՝ https://doi.org/10.1093/mnras/stw3047

բ․ «Polarization of a probe laser beam due to nonlinear DED effects», Soroush Shakeri, Seyed Zafarollah Kalantari, and She-Sheng Xue, Phys. Rev. A 95, 012108
Ոչ գծային QED փոխազդեցությունները լազերի զոնդավորող ճառագայթին հաղորդում են բևեռացման տարբեր հատկություններ։ Մենք ուսումնասիրել ենք այն բևեռացման էֆեկտները, որոնք լազերով կատարվող գիտափորձերի ժամանակ առաջացել են ֆոտոն-ֆոտոն փոխազդեցությունների հետևանքում, երբ լազերի ճառագայթը անցնում է կայուն մագնիսական դաշտով կամ բախվում է մեկ այլ լազերային ճառագայթի հետ։ Բոլցմանի քվանտային հավասարումը լուծվել է Էյլեր-Հայզենբերգի լագրանժյանի շրջանակում, ինչպես հաստատուն, այնպես էլ ժամանակից կախում ունեցող ֆոնային դաշտերի համար, որպեսզի ուսումնասիրենք Սթոքսի բևեռացումը բացատրող Q, U և V պարամետրերի էվոլյուցիան ժամանակի մեջ։ Ընդունելով, որ լազերի զոնդավորող ճառագայթն սկզբնապես ունի գծային բևեռացում, հաշվարկել ենք բևեռացման հարթության առաջացած պտույտն ու էլիպտիկության աստիճանը։
Հոդվածը կարող եք գտնել այստեղ՝ http://link.aps.org/doi/10.1103/PhysRevA.95.012108